Η κοινωνική νοημοσύνη των σκύλων

Σύμφωνα με την εφημερίδα "The New York Times" το 1995 ο Μπράιαν Χερ, δευτεροετής φοιτητής Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Έμορι, είχε μία απορία: Τι θα μπορούσε να σκέφτεται ο σκύλος του, ο Όρεο; Ο καθηγητής του, ο δρ Τομαζέλο, εκείνη την εποχή συνέκρινε την κοινωνική νοημοσύνη του ανθρώπου με αυτήν των άλλων ζώων. ÎŸÎ¹ άνθρωποι είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στα σήματα που λαμβάνουν από τον κοινωνικό τους περίγυρο και χρησιμοποιούν αυτές τις πληροφορίες για να επιλύσουν προβλήματα που ίσως τους δυσκολεύουν υπερβολικά.

Ο δρ Τομαζέλο διαπίστωσε ότι οι χιμπατζήδες δεν καταφέρνουν να αναγνωρίσουν αυτές τις πληροφορίες. Εάν τους δείξεις με το δάχτυλο που βρίσκεται μια κρυμένη μπανάνα, ο χιμπατζής δεν θα βοηθηθεί ώστε να βρει το έδεσμα ευκολότερα. Ίσως αυτό το τεστ να αποκαλύπτει κάτι σημαντικό για το πώς εξελίχθηκε ο εγκέφαλός μας.

Όμως, ο δρ Χερ αμφέβαλλε για το συμπέρασμα. Βιντεοσκόπησε τον Όρεο να κυνηγάει τις μπάλες του τένις. Οταν το αφεντικό του έδειχνε με το δάχτυλο δεξιά ή αριστερά, το σκυλί έτρεχε προς εκείνη την κατεύθυνση για να βρει την μπάλα. Στη συνέχεια, ο δρ Χερ εκπόνησε ένα ολοκληρωμένο πείραμα κρύβοντας τροφή κάτω από κάποια κύπελλα. Ο Όρεο κατάφερνε να επιλέγει το σωστό κύπελλο όταν του το έδειχνε ο κύριός του. Το πείραμα, μάλιστα, επαναλήφθηκε με επιτυχία και με άλλα σκυλιά.

Όταν ο Χερ απέκτησε το διδακτορικό του στη Βιολογική Ανθρωπολογία από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, δημοσίευσε τα αποτελέσματα της έρευνας. Οι σκύλοι μπορούσαν να περάσουν το τεστ της «υπόδειξης», ενώ οι λύκοι αποτύγχαναν.

Σήμερα ο δρ Χερ είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ, αλλά εξακολουθεί να μελετά τον νου των σκύλων. Η έρευνά του ανέκαθεν περιοριζόταν από τον αριθμό των σκύλων που μπορούσε να μελετήσει. Σήμερα ευελπιστεί ότι η έρευνά του θα επεκταθεί με τη βοήθεια ιδιοκτητών απ’ όλο τον κόσμο. Ο δρ Χερ είναι επιστημονικός διευθυντής μιας νέας εταιρείας, της Dognition. Στον ιστότοπό της ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να ελέγξει τις γνωσιακές ικανότητες του τετράποδου φίλου του και ταυτόχρονα, όπως ελπίζει ο δρ Χερ, να παράσχει στην ομάδα των ερευνητών τα στοιχεία για δεκάδες χιλιάδες σκυλιά.

Από τις προηγούμενες μελέτες του ο δρ Χερ διαπίστωσε ότι οι σκύλοι ανέπτυξαν την εξαιρετική τους κοινωνική νοημοσύνη από τη στιγμή που οι πρόγονοί τους άρχισαν να προσεγγίζουν και να παραμένουν κοντά στους ανθρώπινους οικισμούς. Όπως αναφέρει στο νέο του βιβλίο «Η μεγαλοφυΐα των σκύλων», η φυσική επιλογή ευνόησε τα σκυλιά που κατανοούσαν καλύτερα τις προθέσεις των ανθρώπων. Παρότι η φύση έκανε στα σκυλιά αυτό το δώρο, δεν τα έκανε γενικότερα πιο ευφυή.

Για να μελετήσει καλύτερα την κοινωνική νοημοσύνη των σκύλων , ο επιστήμονας δημιούργησε το 2009 το Κέντρο Γνωσιακών Μελετών Σκύλων στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ και με τους συνεργάτες του δημιούργησαν ένα δίκτυο περίπου χιλίων κατόχων σκύλων που δεν έχουν πρόβλημα να απαντήσουν σε ερωτήσεις ή ακόμη και να πάνε τους τετράποδους φίλους τους στο κέντρο για περαιτέρω μελέτη.

Ετσι, ο δρ Χερ άρχισε να αναζητεί τις απαντήσεις σε νέα ερωτήματα. Με χρηματοδότηση από την Υπηρεσία Ναυτικών Ερευνών αναζητεί τρόπους για να βρει τα καταλληλότερα σκυλιά προκειμένου να εκπαιδευθούν σε καθήκοντα όπως η ανίχνευση εκρηκτικών.

«Δαπανούν δύο χρόνια προκειμένου να εκπαιδεύσουν τα ζώα και μετά, τα περισσότερα προγράμματα ανακαλύπτουν ότι τα επτά στα δέκα είναι ακατάλληλα», εξηγεί ο δρ Χερ. Ετσι, τώρα, στόχος του είναι να εντοπίσει το «γνωσιακό στυλ» που θα πρέπει να έχουν τα πιο επιτυχημένα από αυτά τα ζώα. Με τους συνεργάτες του δημιούργησαν ένα σύνολο τριάντα εξετάσεων που για να ολοκληρωθούν θέλουν περίπου τέσσερις ώρες. Εξέτασαν ήδη 200 σκυλιά και αναζητούν να βρουν εκείνα τα στοιχεία στα οποία ξεχωρίζουν τα σκυλιά που εκπαιδεύονται ώστε να εκτελούν διάφορα καθήκοντα. Î•Ï‡Î¿Ï…ν μια καταπληκτική σχέση ανάμεσα στην ενσυναίσθηση και την παραπλάνηση.

Ο δρ Χερ δημιούργησε το Dognition εν μέρει επειδή πολλοί εκπαιδευτές σκύλων τού ζητούσαν να βρει με ποιο τρόπο σκέπτονται τα δικά τους ζώα. Σήμερα, αυτά τα τεστ μπορεί να τα βρει κάθε ενδιαφερόμενος. Έναντι μικρής αμοιβής, κάθε ιδιοκτήτης σκύλου μπορεί να αποκτήσει τα τεστ και τις βιντεοσκοπημένες οδηγίες προκειμένου να υποβάλει μόνος του το ζώο του στη δοκιμασία. Ανάμεσά τους, κι ένα τεστ κατά το οποίο ο ιδιοκτήτης χασμουριέται και περιμένει να δει εάν θα κάνει το ίδιο και ο σκύλος, κάτι που κατά τους ειδικούς μαρτυρά τον μεγάλο δεσμό ανάμεσα σε σκύλο και ιδιοκτήτη. Η εταιρεία, στη συνέχεια, αναλύει το πώς ο συγκεκριμένος σκύλος συγκρίνεται με τους υπόλοιπους που έχει στη βάση δεδομένων. Βέβαια δεν έχουν πεισθεί όλοι οι ειδικοί ότι τέτοιες κρίσεις ευσταθούν.«Για εμένα, ο επιστήμονας που ασχολείται με τη μελέτη της συμπεριφοράς των σκύλων πρέπει εκ των προτέρων να παραδεχθεί ότι γνωρίζουμε ελάχιστα για το πώς σκέπτονται τα ζώα», λέει η Αλεξάνδρα Χόροβιτς, ειδική του Κολεγίου Μπάρναρντ.

Ο δρ Χερ συμφωνεί ότι οι ιδιοκτήτες σκύλων δεν πρέπει να θεωρούν αυτά τα τεστ ότι είναι κάτι σαν «πανελλήνιες», ούτε είναι απαραίτητο να γίνουν. Μπορούν, όμως, να είναι πολύ διασκεδαστικά.

Βασικός στόχος της δημιουργίας βάσης δεδομένων σχετικά με τη συμπεριφορά και τον τρόπο που σκέπτονται οι σκύλοι υπήρξε η ανάγκη να δοθούν απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με την εκτροφή και τη γενετική βάση της συμπεριφοράς των σκύλων, όπως π.χ. εάν οι γνωσιακές τους δεξιότητες συνδέονται με τα γονίδια και άρα με τη ράτσα κάθε σκύλου.

Μελετώντας τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί έως σήμερα, ο δρ Χερ κατέληξε σε ένα συμπέρασμα: την ύπαρξη μιας καταπληκτικής σχέσης ανάμεσα στην ενσυναίσθηση και την παραπλάνηση. Τα σκυλιά που ήταν πιο συνδεδεμένα με τον ιδιοκτήτη τους τον παρατηρούσαν περισσότερο προκειμένου να «κλέψουν» φαγητό.

Επίσης ο δρ Χερ ευελπιστεί ότι με το Dognition θα καταφέρει να βοηθήσει τους εκπαιδευτές να αντιληφθούν σε τι είναι καλύτερο το κάθε σκυλί, σε τι δεν τα πηγαίνει τόσο καλά και πώς μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο που μαθαίνει.

Ο Γιώργος Ψάλλας είναι ÎµÎºÏ€Î±Î¹Î´ÎµÏ…τής σκύλων.Το 2008 δημιούργησε τη σχολή εκπαίδευσης σκύλων alpha dogs. Î ÎµÏÎ¹ÏƒÏƒÏŒÏ„εροι από 2.500 ιδιοκτήτες σκύλων μέχρι σήμερα έχουν ζητήσει την συμβολή του στην εκπαίδευση και τη βελτίωση σχέσης τους με τον σκύλο τους. Î¤Î¿ 2014 συνεργάστηκε με το κανάλι τουΣΚΑΙ Ï‰Ï‚ παραγωγός και σύμβουλος εκπαίδευσης με εβδομαδιαία τηλεοπτική παρουσία στην εκπομπή "Σαν το σκύλο με τη γάτα". Î¤Î¿ 2015 συνεργάστηκε με το κανάλι του Mega σε εκπαιδευτικά θεματα και την ίδια χρονιά με το περιοδικό Î¤Î± ζώα και εμείς Î³Î¹Î± τα θέματα εκπαίδευσης σκύλων.